Alışkanlıklar

 

 

 

 

 

 

 

“Bu sene her ay en az bir kitap bitireceğim.”, “Pazartesi spora başlıyorum.” ya da “Her akşam yatmadan önce bakım yapacağım.” Bunlar bir yerden tanıdık geliyor değil mi? Ya etrafınızdaki kişiler söylerken duydunuz ya da bizzat sizin ağzınızdan çıktı. Bunlar her birimizin kendimiz adına aldığı kararlardan birkaç tanesi sadece. Aniden gelen tutkuyla beraber alınıp sonra da unutulur. Her defasında bu sefer olacak diye yola çıkılsa da bir türlü gerçekleşmez ya da yarı yolda kalır. Tabii başarabilen yüce kişilikler de bulunur.

Hedefler alışkanlıklarımıza dönüşsün isteriz. Çünkü alışkanlığa dönüşünce yapılması daha kolay bir hal alır. Beyin enerji tasarrufu yapmaya başlar ve yapılan hareketler otomatikleşir.

Alışkanlık Nedir?

Alışkanlık birçok disiplini ilgilendiren bir kavramdır. Hepsinin tanımı birbirine benzese de farklı şekillerde açıklanmıştır.

Eğitimbilim: Bir şeyin sık sık yenilenmesi durumunda oluşan huy ve alışkı.

Felsefe: İç ve dış etkilere bağlı olarak hep aynı biçimde davranma.

İnsanbilim: Bir şeyi eskiden beri görüldüğü, eski kuşaklardan öğrenildiği biçimiyle yapma tutumu.

İşletme: Aynı markanın sıkça satın alınmasıyla oluşan tüketici davranışı.

Ruhbilim: Düzenli ve sürekli olarak kendini gösteren, öğrenilerek edinilmiş yalın davranışlar.

Bazı alışkanlıklar bize yarar sağlar bazıları ise bize zarar verir. Bisiklet sürerken sağ pedal sonra sol pedal demeyiz. Odağımız onda değildir bizim için otomatik yapılan bir hal almıştır.

Ütünün fişini çekip çekmediğini hatırlayan var mı aramızda? Her seferinde aklımız evde kalır değil mi? Ya da hüzünlendiğinizde, yaşadığınız olaylar üstünüze geldiğinde büyük ihtimalle bir dal sigara içiyorsunuzdur. Normalde ağzıma sürmem, derken böyle anlarda yanınızdan ayırmadığınız can yoldaşınız haline geliyordur. İşte bunların hepsi beynin “otomatik pilot” hizmetinde bizim için gerçekleştirdiği hareketlerdir.

Bizlerin günlük hayatta yaptığı hareketlerin alışkanlığa dönüşebilmesi için hem haz verici, ihtiyaç giderici hem de çok fazla tekrar edilmiş olması gerekir. Ama dikkat edilmesi gereken bir husus vardır. Alışkanlık kazanmak alışkanlığı bırakmaktan daha kolaydır. Bu yüzden kazanmak istediğimiz alışkanlığı iyi düşünmeliyiz. Bize zarar veren alışkanlıklardan uzak durmalıyız.

Alışkanlık kazanmanın bir döngüsü vardır. Gazeteci Charles Duhigg üç basamaktan oluşan bir alışkanlık döngüsü tanımlamıştır.

1-İşaretler: İşaretler alışılmış davranışı başlatan tetikleyici görevindedir. Mekan, zaman, duygusal durum, diğer insanlar ve daha önceki davranışlar bize ipucu verir.

Örnek vermek gerekirse; yukarıda hüzünlendiğimizde sigara içmek isteriz demiştim. Duygusal durumumuz bizim tetiklenmemize olanak sağlar. Ya da her sabah kalktığımızda ilk su içmek istiyorsak yatağımızın hemen yanına su dolu bir sürahi koyabiliriz. Yakınımızda bizi tetikleyecek bir nesnenin bulunması işleri kolaylaştırır.

2-Rutin: İnsanlar tüm hedeflerine aynı anda ulaşamazlar. Bunun için belli bir sürenin geçmesi gerekir. Kazanılmak istenilen alışkanlık ne kadar zorsa süre de o kadar uzundur.

Rutinler tekrarlanan davranışlardır. Başta yaptığımız davranışların bilincindeyizdir ama bir süre sonra düşünmeden de yapmaya başlarız.

Her akşam otobüsten indikten sonra eve giderken kullandığımız yolları fazla düşünmeyiz değil mi? Hatta “Ben ne ara eve vardım?” deriz kendimize. Bu bizim için artık bir rutin haline gelmiştir.

3-Ödül: Ödüller alışkanlık kazanmayı kolaylaştırır. Mesela; “Şu derse çalıştıktan sonra merak ettiğim dizinin ilk bölümünü izleyebilirim.” demek buna bir örnektir.

Alışkanlık Kazanmak Ne Kadar Sürer?

Çoğu kişi 21 gün kuralı denilen alışkanlık kazanma süresini duymuştur. Bilinenin aksine bu yanlıştır. Philippa Lally ve arkadaşları 2009 yılında bir araştırma yapmıştır. Araştırmanın sonucuna göre yeni bir alışkanlık kazanmak 18 ile 254 gün arasında değişmektedir. Bu da ortalama 66 gün yapmaktadır. Bu süre kişinin duygu durumuna, kazanılmak istenen alışkanlığın zorluğuna ve ortamdaki koşullara göre değişim göstermektedir.

Yeni bir alışkanlık kazanmak da kazanılmış bir alışkanlığı bırakmak da sabır işidir. Başarılı insanlarda büyük bir azim ve sabır vardır. Eğer siz de bir şeyleri kazanmak ve yararlı alışkanlıklar edinmek istiyorsanız sabırlı olmayı bilmelisiniz. Alışkanlık döngüsüne göre hareket etmeli ve hayatı kendiniz için kolaylaştırmalısınız.

İrem Avşar